طراحی مدلی برای اندازه گیری هوشمندی استراتژیک سازمانی: بررسی نقش هوشمندی برون و درون سازمانی

تغییرات مستمر در محیط کسب کار در سال های اخیر، سازمان ها را ملزم به نظارت بر محیط درون و بیرون خود و تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از این تغییرات نموده است تا از این طریق بتوانند واکنش به موقع به فرصت ها و تهدیدها از خود نشان دهند. در همین راستا، سیستم های هوشمندی استراتژیک به عنوان ابزاری نوین، مدیران سازمان ها را در دستیابی به این مهم یاری می رسانند. هوشمندی استراتژیک، اطلاعات مورد نیاز هر بخش سازمان را متناسب با اتخاذ تصمیمات مرتبط با فعالیت های همان بخش فراهم می کند تا سازمان بتواند عملکرد بهینه ای در بازارهای مختلف داشته باشد. این پژوهش با طرح این پرسش کلی آغاز شده است که آیا می توان ابزاری تدارک نمود که میزان هوشمندی استراتژیک سازمان ها را اندازه گیری نمود؟ بدین منظور با مرور پژوهش های پیشین مرتبط با مفاهیم هوشمندی و ترکیب و تفکیک نظریات موجود، مدل مفهومی هوشمندی استراتژیک سازمانی طراحی شد. داده های مورد نیاز پژوهش با قرار دادن پرسشنامه ای در اختیار سازمان های استفاده کننده از سیستم های هوشمندی کسب و کار، گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. اعتبار این مدل نیز با استفاده از روش های روایی واگرا و روایی همگرا سنجیده و از طریق روش مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار amosو spss مورد آزمون قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان داد که مدل طراحی شده معتبر می باشد و روابط جزیی درون آن نیز تایید شده است. همچنین، با پذیرش تمامی فرضیه های پژوهش می توان بیان نمود که هوشمندی استراتژیک از طریق هوشمندی درون و برون سازمانی اندازه گیری می شود. به علاوه، هوشمندی درون سازمانی از طریق هوشمندی منابع سازمانی (هوشمندی منابع مالی، هوشمندی منابع فیزیکی، هوشمندی منابع انسانی)، هوشمندی اطلاعاتی و هوشمندی فرایندهای سازمانی قابل اندازه گیری است. همچنین، هوشمندی بازار (هوشمندی توزیع کنندگان، هوشمندی تأمین کنندگان، هوشمندی مشتریان و هوشمندی رقبا) و هوشمندی کلان محیطی (هوشمندی تکنولوژیکی، هوشمندی اقتصادی، هوشمندی اجتماعی-فرهنگی، هوشمندی سیاسی- قانونی و هوشمندی زیست محیطی)، هوشمندی برون سازمانی را تشکیل می دهند. به عبارتی، می توان بیان نمود که هوشمندی استراتژیک از ترکیب 9 نوع هوشمندی دیگر اندازه گیری می شود. همچنین، یافته ی دیگر این پژوهش آن است که متوسط بودن میزان سطح هوشمندی استراتژیک در سازمان های ایرانی، لزوم درک بهتر و پیاده سازی بهینه این نوع سیستم ها را بیان می کند. به خصوص سازمان های ایرانی باید در زمینه هوشمندی زیست محیطی و هوشمندی تکنولوژیکی، سرمایه گذاری های بیشتری نمایند تا به موفقیت و مزیت رقابتی در بازار دست یابند. شایان ذکر است که این سازمان ها در زمینه هوشمندی منابع مالی و هوشمندی منابع فیزیکی و هوشمندی سیاسی_قانونی، بهتر از سایر انواع هوشمندی ها عمل کرده اند و وضعیت به نسبت مناسبی را دارا می باشند.